زمان تقریبی مطالعه: 6 دقیقه
 

ابوعامر راهب





ابوعامر راهب:عمرو (عبد عمرو) بن صیفی‌بن نعمان‌بن مالک، معروف به ابوعامر راهب، پدر حنظلهغسیل الملائکه است.


۱ - نسب



نسبت ابوعامر به « اوس •» می‌رسد
[۱] جمهره انساب‌العرب، ص‌۳۳۳
[۲] الاستیعاب، ج‌۱، ص‌۴۳۲
و بیش‌تر محدثان ، او را از بزرگان قبیله اوس دانسته‌اند؛
[۳] السیرة‌النبویه، ج۲، ص۵۸۴
[۴] المغازی، ج۱، ص۲۰۵

ولی ابن‌کثیر ، وی را از سران قبیله خزرج • شمرده است.
[۵] تفسیر ابن‌کثیر، ج‌۲، ص‌۴۰۲


۲ - سرگذشت دوران جاهلیت



وی، در جاهلیت ، از حنفا به شمار می‌آمد
[۶] السیرة‌النبویه، ج‌۲، ص‌۵۸۵
که موحّد و معتقد به برانگیخته شدن انسان، پس از مرگ بودند.
[۷] مروج الذهب، ج‌۱، ص‌۶۱ و ۷۱
ابوعامر که نصرانی بودنش در جاهلیت نیز گزارش شده،
[۸] اسباب النزول، ص‌۲۱۴
[۹] تفسیر ابن‌کثیر، ج‌۲، ص‌۴۰۲

به رهبانیت روی آورده بود؛ لباس خشن می‌پوشید و از دانش اهل‌کتاب نیز آگاهی داشت؛
[۱۰] السیرة‌النبویه، ج۲، ص‌۵۸۴؛
[۱۱] تفسیر ابن‌کثیر، ج۲، ص۴۰۲
از همین رو به « راهب » معروف بود.

۳ - عملکرد دوران پس از اسلام



پس از هجرت، به جهت عدم پذیرش اسلام ، به فرموده پیامبر، او را فاسق (کسی که از طاعت خدا و دین حنیف خارج شده) خواندند.
[۱۲] السیرة‌النبویه، ج‌۲، ص‌۵۸۵
پس از جنگ بدر •، وی همراه با چندین نفر از اهل قبیله‌اش به مکه فرار کرد و مشرکان مکه را همواره به جنگ با پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) تشویق می‌کرد.
[۱۳] همان؛ المغازی، ج‌۲، ص‌۴۴۱
ابوعامر، در غزوه احد • در سپاه مشرکان حضور داشت و می‌کوشید انصار را در این غزوه با خود همراه سازد که بی‌نتیجه ماند.
[۱۴] المغازی، ج‌۱، ص‌۲۲۳
این دشمنی همیشگی وی با خدا و پیامبر، مورد اشاره آیه ۱۰۷ توبه/۹ نیز هست. نقل شده که به پیامبر گفت:با‌ هر قومی که با تو بجنگند، همراه خواهم بود.
[۱۵] روض‌الجنان، ج ۱۰، ص‌۳۴
[۱۶] تفسیر قرطبی، ج ۸، ص‌۱۶۳
وی تا سال فتح مکه در آن‌جا به سر برد؛ هنگام فتح مکه به طایف رفت
[۱۷] السیرة‌النبویة، ج۲، ص۵۸۶
[۱۸] التبیان، ج۵، ص۲۹۸
و با اسلام آوردن مردم طایف به شام عزیمت کرد و در آن‌جا، تنها و مطرود از وطن (نهم یا دهم هجری)
[۱۹] الاستیعاب، ج‌۱، ص‌۴۳۳
در « قِنَّسرین »
[۲۰] تفسیر قرطبی، ج‌۸، ص‌۱۶۳
مُرد.

۴ - علت مرگ



مرگ وی را به نفرین پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) دانسته‌اند
[۲۱] تفسیر ابن‌کثیر، ج‌۲، ص‌۴۰۲
که پس از آمدن ایشان به مدینه ادعا کرد پیرو دین حنیف• است و وقتی پیامبر فرمود:من بر این دینم و آن را بی‌پیرایه و پاک آورده‌ام، گفت:خداوند، دروغ‌گو را مطرود و غریب و تنها بمیراند و پیامبر با گفتن آمین فرمود:خداوند با کسی که دروغ می‌گوید، چنین کند.
[۲۲] السیرة النبویة، ج‌۲، ص‌۵۸۵


۵ - ابوعامر در شأن نزول



مفسران در ذیل چند آیه از ابوعامر نام برده‌اند که سبب نزول و مورد اشاره آن آیات بوده است.
۱. به اتفاق مفسران، مراد از «لِمَن حارَبَ اللّهَ و رَسولَهُ مِن قَبلُ‌...» در آیه ۱۰۷ توبه/۹ «برای کسی که از پیش با خدا و پیامبر او به جنگ برخاسته بود‌...» ابوعامر راهب است.
گفته‌اند:سبب ساخت مسجد ضرار به‌وسیله منافقان ، نامه ابوعامر به آن‌ها بود که نیرو و سلاح تهیه کنند و مسجدی برای او بسازند تا نزد قیصر روم رفته، سپاهی را برای اخراج پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و یارانش از مدینه، با خود به همراه آورد.
[۲۳] اسباب النزول، ص‌۲۱۴
این‌که بنای مسجد، به خواسته او بوده، پذیرفته نیست؛ زیرا وی مسلمان نبوده و ظاهراً منافقان به دنبال نامه ابوعامر، خود تصمیم به ساخت مسجد گرفتند تا افزون بر ایجاد تفرقه بین مؤمنان، محلی برای ورود فرستادگان ابوعامر و انتظار آمدن وی با سپاه شام باشد.
[۲۴] البدایة و النهایه، ج‌۵، ص‌۱۷
[۲۵] التبیان، ج‌۵، ص‌۲۹۸

بنابه روایتی از امام کاظم (علیه‌السلام) منافقان مدینه پس از وفات سعدبن‌معاذ و پس از عزیمت پیامبر به تبوک ، برای ریاست ابوعامر بر خود، از یک‌دیگر بیعت گرفتند؛
[۲۶] بحارالانوار، ج‌۲۱، ص‌۲۵۷

۲. از عکرمه نقل شده که مراد از «قَومًا کَفَروا بَعدَ ایمنِهِم» در ۸۶ آل‌عمران/۳‌ که خداوند از عدم هدایت آنان خبر داده، ۱۲ نفر از‌جمله ابوعامر بودند؛
[۲۷] جامع‌البیان، مج‌۳، ج۳، ص‌۴۶۱
[۲۸] الاتقان، ج‌۲، ص‌۳۲۵
ولی سیاق آیه و آیات قبل از آن، این احتمال را تقویت می‌کند که آیه، درباره یهودیان بنی‌قریظه و بنی‌نضیر باشد.
[۲۹] جامع‌البیان، مج‌۳، ج‌۳، ص‌۴۶۲
[۳۰] المنار، ج‌۳، ص‌۳۶۲

۳. در نقلی از ابن‌عباس آمده است که آیه ۵۱ نساء/۴ از ورود حییّ بن‌اخطب و برخی یهودیان بنی‌نضیر (بعد از وادار شدن آنان به ترک مدینه از سوی پیامبر) و نیز ابوعامر بر قریش خبر می‌دهد که برای تشویق آنان به جنگ با پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بدان‌جا رفته بودند و مشرکان را هدایت یافته‌تر از مؤمنان‌دانستند.
[۳۱] جامع‌البیان، مج‌۳، ج‌۳، ص‌۱۸۸

۴ و ۵. مراد از منافقان در ۱۴۲ نساء/۴ «مَرَدوا عَلَی‌النِّفاقِ= بر نفاق خو گرفته‌اند»
[۳۲] جامع‌البیان، مج‌۴، ج‌۵، ص‌۴۴۹
[۳۳] مفحمات‌الاقران، ص‌۷۷
و در ۱۰۱ توبه/۹ عبدالله‌بن‌اُبی و ابوعامر و‌... دانسته شده
[۳۴] کشف‌الاسرار، ج‌۴، ص‌۲۰۶
؛ ولی با توجه به اسلام نیاوردن ابوعامر و عدم حضور وی در مدینه، نمی‌تواند مورد اشاره آیه‌باشد.
۶. نیز گفته شده که مراد از «اَلَّذی ءاتَینهُ ءایتِنا فَانسَلَخَ مِنها فَاَتبَعَهُ الشَّیطنُ‌...» در ۱۷۵ اعراف/۷ ابوعامر است؛
[۳۵] مجمع‌البیان، ج‌۴، ص‌۷۶۹
ولی باتوجه به مکّی بودن سوره اعراف ، ظاهراً این آیه بر وی تطبیق شده و مراد آیه، بلعم‌بن‌باعورا یا امیة‌بن‌ابی‌الصلت باشد.
[۳۶] جامع‌البیان، مج ۶، ج‌۹،ص‌۱۶۰‌۱۶۳
[۳۷] التبیان، ج۵، ص۳۱‌۳۲


۶ - فهرست منابع



الاتقان فی علوم‌القرآن؛ اسباب النزول، واحدی؛ الاستیعاب فی معرفة الأصحاب؛ بحارالانوار؛ البدایة و النهایه؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن‌کثیر؛ تفسیر المنار؛ جامع‌البیان عن تأویل آی القرآن؛ الجامع لأحکام القرآن، قرطبی؛ جمهرة انساب العرب؛ روض‌الجنان و روح‌الجنان؛ السیرة النبویه، ابن‌هشام؛ کشف‌الاسرار و عدة‌الابرار؛ مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن؛ المغازی؛ مفحمات الأقران فی مبهمات القرآن؛ مروج‌الذهب و معادن الجوهر.

۷ - پانویس


 
۱. جمهره انساب‌العرب، ص‌۳۳۳
۲. الاستیعاب، ج‌۱، ص‌۴۳۲
۳. السیرة‌النبویه، ج۲، ص۵۸۴
۴. المغازی، ج۱، ص۲۰۵
۵. تفسیر ابن‌کثیر، ج‌۲، ص‌۴۰۲
۶. السیرة‌النبویه، ج‌۲، ص‌۵۸۵
۷. مروج الذهب، ج‌۱، ص‌۶۱ و ۷۱
۸. اسباب النزول، ص‌۲۱۴
۹. تفسیر ابن‌کثیر، ج‌۲، ص‌۴۰۲
۱۰. السیرة‌النبویه، ج۲، ص‌۵۸۴؛
۱۱. تفسیر ابن‌کثیر، ج۲، ص۴۰۲
۱۲. السیرة‌النبویه، ج‌۲، ص‌۵۸۵
۱۳. همان؛ المغازی، ج‌۲، ص‌۴۴۱
۱۴. المغازی، ج‌۱، ص‌۲۲۳
۱۵. روض‌الجنان، ج ۱۰، ص‌۳۴
۱۶. تفسیر قرطبی، ج ۸، ص‌۱۶۳
۱۷. السیرة‌النبویة، ج۲، ص۵۸۶
۱۸. التبیان، ج۵، ص۲۹۸
۱۹. الاستیعاب، ج‌۱، ص‌۴۳۳
۲۰. تفسیر قرطبی، ج‌۸، ص‌۱۶۳
۲۱. تفسیر ابن‌کثیر، ج‌۲، ص‌۴۰۲
۲۲. السیرة النبویة، ج‌۲، ص‌۵۸۵
۲۳. اسباب النزول، ص‌۲۱۴
۲۴. البدایة و النهایه، ج‌۵، ص‌۱۷
۲۵. التبیان، ج‌۵، ص‌۲۹۸
۲۶. بحارالانوار، ج‌۲۱، ص‌۲۵۷
۲۷. جامع‌البیان، مج‌۳، ج۳، ص‌۴۶۱
۲۸. الاتقان، ج‌۲، ص‌۳۲۵
۲۹. جامع‌البیان، مج‌۳، ج‌۳، ص‌۴۶۲
۳۰. المنار، ج‌۳، ص‌۳۶۲
۳۱. جامع‌البیان، مج‌۳، ج‌۳، ص‌۱۸۸
۳۲. جامع‌البیان، مج‌۴، ج‌۵، ص‌۴۴۹
۳۳. مفحمات‌الاقران، ص‌۷۷
۳۴. کشف‌الاسرار، ج‌۴، ص‌۲۰۶
۳۵. مجمع‌البیان، ج‌۴، ص‌۷۶۹
۳۶. جامع‌البیان، مج ۶، ج‌۹،ص‌۱۶۰‌۱۶۳
۳۷. التبیان، ج۵، ص۳۱‌۳۲


۸ - منبع


دائرة المعارف قرآن، برگرفته از مقاله «ابوعامر راهب».    


رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 10 (قمری)




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.